Məktəblərdə mobil telefonlardan istifadə ilə bağlı yaranan problemlər təhsil prosesinin keyfiyyətinə və psixoloji mühitə ciddi təsir göstərən amillərdən biridir. Şagirdlərin dərs zamanı telefondan istifadə etməsi diqqətin dağılmasına, tədris prosesinə marağın azalmasına və nəticədə təhsil nəticələrinin zəifləməsinə gətirib çıxarır. Bununla yanaşı, neqativ halların gizli çəkilib sosial şəbəkələrdə paylaşılması müəllim nüfuzunu zədələyir, məktəbdə nizam-intizamı zəiflədir və pedaqoji mühitdə qarşıdurma yaradır. Təhlil göstərir ki, bu məsələdə həm hüquqi, həm pedaqoji, həm də sosial yanaşmaların uzlaşdırılmasına ehtiyac var.
Bəs görəsən bu məsələ ilə bağlı hansı tədbirlərin görülməsinə ehtiyac var?
Təhsil eksperti Kamran Əsədov bu barədə Sonxeber.az -a açıqlama verib:
"Statistik məlumatlara əsaslansaq, UNESCO-nun 2023-cü ildə apardığı araşdırmaya görə, dünyada şagirdlərin 70 faizdən çoxu dərs zamanı mobil telefondan istifadə edir və bu, onların tədris fəaliyyətinə mənfi təsir göstərərək dərsə diqqəti orta hesabla 30 faiz azaldır. Azərbaycanda keçirilən sorğular isə göstərir ki, şagirdlərin əksəriyyəti dərs vaxtı sosial şəbəkələrə və oyunlara vaxt ayırır, bu isə müəllimlərin də narazılığına səbəb olur.
"Təhsil haqqında" Qanunun 18-ci maddəsində vurğulanır ki, təhsilalanlar daxili intizam qaydalarına əməl etməlidirlər və məktəb rəhbərliyi bu qaydaları təmin etmək öhdəliyinə malikdir. Bu müddəa bir daha göstərir ki, məktəblərdə mobil telefon istifadəsi ilə bağlı aydın qaydaların mövcudluğu hüquqi baxımdan tam əsaslıdır. Lakin tam qadağanın praktik nəticəsi çox vaxt arzuolunan olmur, çünki texnologiya müasir həyatın ayrılmaz hissəsidir. Burada balanslı yanaşma tələb olunur: həm nizam-intizam qorunmalı, həm də texnologiyanın tədris imkanlarından səmərəli istifadə edilməlidir.
Müsbət tərəflər ondan ibarətdir ki, mobil telefonlardan düzgün istifadə edildikdə tədris prosesi daha interaktiv və maraqlı olur. Elektron dərsliklər, onlayn testlər, dərs mövzularının vizual təqdimatı şagirdlərin öyrənmə motivasiyasını artıra bilər. Bu baxımdan, Elm və Təhsil Nazirliyinin son illərdə həyata keçirdiyi "Rəqəmsal məktəb" layihəsi və dərsliklərin elektron formatının yaradılması müsbət addımdır. Nazirliyin məqsədi mobil cihazların yalnız sosial şəbəkə vasitəsi deyil, tədris aləti kimi istifadəsini stimullaşdırmaqdır ki, bu da müasir çağırışlara uyğun yanaşmadır.
Mənfi tərəflər isə sosial şəbəkələrin asılılıq yaratması, şagirdlərin vaxt itirməsi və məktəbdə intizamın pozulması ilə bağlıdır. Bu, müəllimlərin işini çətinləşdirir və dərsin keyfiyyətini aşağı salır. Əlavə olaraq, neqativ halların çəkilib yayılması həm müəllimlərin psixoloji durumuna, həm də məktəbin imicinə mənfi təsir göstərir.
Dünya təcrübəsinə nəzər yetirdikdə, Fransada 2018-ci ildən etibarən məktəblərdə mobil telefonların istifadəsi qadağan edilib və nəticədə intizamın gücləndiyi müşahidə olunub. Böyük Britaniyada isə bu məsələ məktəblərin səlahiyyətinə buraxılıb, bəzi məktəblər tam qadağa tətbiq edir, bəziləri isə dərs zamanı məhdudlaşdırma ilə kifayətlənir. Finlandiya və Estoniyada telefonlar tədris prosesinə inteqrasiya olunur, lakin ciddi pedaqoji nəzarət altında istifadə edilir. Bu modellərin müqayisəsi göstərir ki, hər bir ölkə öz sosial və təhsil mühitinə uyğun həll yolu seçir.
Azərbaycanda da dəyişəcək əsas məqam balanslı qaydaların tətbiqi olmalıdır. Mobil telefonların dərs zamanı istifadəsinin qadağan olunması, amma istirahət vaxtlarında valideyn nəzarəti ilə məhdud icazə verilməsi daha səmərəli olar. Bununla yanaşı, tədris məqsədilə istifadəsi üçün metodik vəsaitlər hazırlanmalı, müəllimlər bu sahədə təlim keçməlidirlər. Elm və Təhsil Nazirliyinin vahid siyasət müəyyənləşdirərək məktəblərə tətbiq etməsi həm müəllimlərin işini asanlaşdıracaq, həm də şagirdlərin məsuliyyətini artıracaq.
Nəticə etibarilə, telefonlardan istifadənin idarə olunması təhsil mühitində həm intizamı, həm də keyfiyyəti qorumaq üçün zəruridir. Bu istiqamətdə Elm və Təhsil Nazirliyinin fəaliyyətini müsbət qiymətləndirmək olar, çünki nazirlik həm rəqəmsallaşmanı dəstəkləyir, həm də məktəb mühitində intizamın təmininə xüsusi diqqət ayırır. Beləliklə, doğru yanaşma tətbiq olunduqda mobil telefonlar təhsilə maneə deyil, əksinə, faydalı vasitə ola bilər".
Mənbə: https://sonxeber.az